මැගලන්

තොරතුරුමය විපරිතබව නිසා විද්‍යාව, විද්‍යාත්මක චින්තනය, තාක්ෂණය වගේ දේවල් ආගම් සහ සංස්කෘති එක්ක පටලවගන්නව ඇතැම් උදවිය. ඒ ගැන තර්කත් සෑහෙන්න යනව පේනව. තමන් ඉන්න ෆ්‍රේම් එක අනුව මේ ගැන එකිනෙකා කියන දේවල් වෙනස් වෙනව. මේ ගැන මමත් කල්පනා කරන නිසා මම ඉන්න ෆ්‍රේම් එකේ ඉඳන් මේ ගැන මට හිතෙන දේවල් ටිකක් කියල දාන්න ඕන කියල හිතුවා.

මේ වෙනකොට ලෝකය සංස්කෘතිකමය සහ භූගෝලීය විදියට ධ්‍රැවීකරණය වෙන්න අරන්. එහෙම නැත්තං සමාජ මාධ්‍යවල ප්‍රබලත්වයත්, විද්‍යුත් මාධ්‍ය ඔස්සේ පුවත්වලට ලැබිල තියෙන වටිනාකමත් එක්ක ඒ ධ්‍රැවීකරණය වීම් පේනව වැඩි වෙලා. අවුරුදු 10-15කට කලින් ලෝකයේ ඇස නොගැටුනු බොහොම සුළු සිදුවීමක් මේ වෙනකොට ලෝකයේම අවධානය ලබාගන්න ප්‍රවෘත්තියක් විදියට ඉස්මතු වෙනවා. ඒ නිසාම ලෝකයේ එක් එක් ජනවර්ගයන් තමන්ට අනන්‍ය ලක්ෂණ විශේෂ කරගෙන ඒකට අයිඩෙන්ටිටියක් හදාගන්න කරන උත්සාහ කිරීම් අපට පේනව වෙනදට වඩා. මිනිසුන් අතර සබඳතා හදාගැනීමේ හැකියාවන් දියුණු වීමත් එක්ක මේ කණ්ඩායම්ගත වීම් ගොඩක් තීවෘව සිද්ධ වෙනව. ලෝකෙ කොහේ හරි ඉඳන් තමන් අයිත් ජන කණ්ඩායම වෙනුවෙන් වැඩ කරන ඩයස්පෝරා තියෙනව.

ඒ වෙන්නෙ ආර්ථික අවශ්‍යතාවයන් අනුව ලෝකය ගෝලීයකරණය වෙන ගමන්මයි. ලෝකය වෙළඳාම අතින් ගත්තම එකම පොළක් වගේ වෙමින් තියෙනවා. අන්තර්ජාතික වෙළඳාම නැතිව පවතින රටවල් තියෙනවද කියලත් සැකයි. මේ වෙළඳාම අනිත් සියලු දේට වඩා බලවත් බව නම් පැහැදිලියි. මොකද ලෝකය මෑත සියවස් කීපය තුළදි වෙනස් වෙන්නෙම ඔය අන්තර්ජාතික වෙළඳාම මූලික කරගෙනයි. ඒ ආර්ථික සාධකය විසින් අර සංස්කෘතික ඇකිළීම් යම් තරමකට අවශෝෂණය කරගෙන කියලත් පැහැදිලියි. ඒක පැහැදිලි කරගන්න ආසන්නම උදාහරණයක් පහුගිය දවසක දැක්කෙ බුකියෙදි. ඇමරිකානු ජනතාවට තියෙන චීන විරෝධය කියාපාන්න ඇමරිකානුවෝ පාවිච්චි කරන Boycott China කියල ගහපු සමහර කැප්, ටීෂර්ට් වගේ දේවල් නිපදවන්නෙත් චීනයේ බවයි ඒකෙන් කියවුණේ. මේක මේ විදියටම ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගෙ දේශ මාමක කැම්පේන්වලදිත් වුණා කියලයි දැනගන්න ලැබෙන්නේ. Make America great again කියන පාඨය ඇතුළත් නිෂ්පාදන ඇමරිකාවට එන්නෙත් චීනය ඔස්සේ. අනිත් අතට ලංකාවෙ 'සිංහලේ' කැම්පේන් එකේ ස්ටිකර් අලෙවි කළ මුස්ලිමුන්ගෙ පින්තූර අපි දැකල තියෙනවා.

කොහොම නමුත් ලෝකය ආර්ථිකයෙන් ගෝලීයකරණය වෙද්දි සංස්කෘතිකව ඒ ඒ සංස්කෘතීන් තුළම හැකිලෙන බවක් පේනවා. තමන්ගෙ උරුමය හොයාගෙන වෙන් වෙන්න, තමන් අදහන ආගම අනුව වෙන් වෙන්න, තමන්ගෙ නිජ බිම් හරහා වෙන් වෙන්න වගේ විවිධ සංස්කෘතික සාධක ගොඩක් මේ වෙන් වීම්වලට හේතූන් වෙනවා. මේකට සෝෂල් මීඩියාවලිනුත් සමහර විට ඇතැම් දේශපාලන ප්‍රවාහයන්ගෙනුත් ලොකු උදව්වක් ලැබෙනවා.

ඒක එහෙම තියෙද්දි ලෝක පුරවැසි බව පිළිගන්න අතරම එක් එක් සංස්කෘතිවල වෙනස්කම් දිහා සෞන්දර්යාත්මකව බලන්න පුළුවන් මිනිස්සු කොටසකුත් ඉන්නවා. එහෙම රුචිකත්වයක් ලැබෙන්න කියවීම, සංගීතය, චිත්‍රපටි සහ තොරතුරු පරිශීලනය වගේ දේවල් ඉවහල් වෙනවා. ලෝක සාහිත්‍යය කියවන මිනිහෙක්ට ඒ සාහිත්‍යයට අදාළ සමාජයේ අයට තියෙන ප්‍රශ්න අපට තියෙන ප්‍රශ්නවලින් වෙනස් නොවන බව තේරෙනවා. ලෝකෙ හැදෙන විවිධ චිත්‍රපටි බලන, විවිධ සංගීතයන් අහන කෙනෙක්ට ලෝකය එකම ගමක් කියන එක තේරෙනවා. යූටියුබ් එකේ මාක් වීන්, ට්‍රෙවර් ජේම්ස්, සොනී සයිඩ් වගේ කෑම මූලික කරගත්ත සංචාරකයන්ගෙ වැඩසටහන් විතරක් ටිකක් විචක්ෂණව බලන කෙනෙක්ට වුණත් ලෝකය අවශ්‍යතා අතින් බොහොම සමානය කියල තේරෙන්න ඕන. මේ වැටහීම ඍජුව හෝ වක්‍රව ලැබෙන දෙයක් වෙන්න පුළුවන්. චිත්‍රපටියකින් කියවෙන සිදුවීම බොරුවක් වුණත්, ඒකෙන් නිරූපණය කරන්නෙ අර්ධ සත්‍යයක් වුණත් ඒ අස්සෙ කෙනෙක්ට අතුරු අර්ථ තේරෙන්න පුළුවන්. චිත්‍රපටියෙන් වැඩක් නෑ. ඒත් ඇයි එහෙම චිත්‍රපටියක් හැදෙන්නේ කියන එක අස්සෙ අල්ලගන්න තියෙනව පොටක්.

මේ හැමදේම ඇසුරු කරලත් ඒවයේ අතුරු කතා නොතේරෙන ගල් මිනිස්සුත් ඉන්නව වෙන්න පුළුවන්.

මේ වෙද්දි තොරතුරු අතිරික්තයි. තොරතුරුවල විශ්වසනීයත්වය දෙතුන්වතාවක් පරීක්ෂා කරන්න වෙනවා. මොකද තොරතුරු මූල ෂුවර් නැති වේගෙන එන්නේ. තොරතුරු කියන්නෙත් ආදායමක් (ආදායමක් කරගත නොහැකි දෙයක් නෑනෙ) වීම මත තොරතුරු වෙනස් කිරීම මගින් වක්‍රාකාරව ඉපයීම කරන්න පුළුවන්. ඉවක් බවක් නැතුව උපයන්න තියෙන පෙරේතකම නිසා ඕනම දේකට එහෙම වෙන එක ස්වභාවිකයි. උදාහරණ අවශ්‍ය නෑ. තොරතුරු මෙහෙයවීම ඡන්ද ව්‍යාපාරවලට යොදවගත්ත විදිය ගැන ෆේස්බුක්-කේම්බ්‍රිජ් ඇනලිටිකා සිදුවීමේදී හොඳින්ම අනාවරණය වුණා. ෆේස් බුක් ඇඩ් සිස්ටම් එක හැදිල තියෙන්නෙම පරිශීලකයන් විසින් ඇතුළත් කරන තොරතුරු පදනම් කරගන්න විදියටයි.

මැගලන් ගැන කියන්න අරන් මේව කියවන්න ගියේ ඇයි? විද්‍යාව සහ ආගම් අතර නොනැවතී පවතින පටලැවිල්ල ගැනනෙ මුලින් කියන්න ඕන කළේ. පළවෙනි එක තමයි ඔය දෙක තියෙන්නෙ අවශ්‍යතාවයන් දෙකක් උදෙසා වීම. ආගමක් මගින් වෙන්නෙ මිනිස්සුන්ගෙ මූලික දාර්ශනික ප්‍රශ්න තුනකට (මට දැනට හිතෙන තරමට) උත්තර දෙන එක. සාමාන්‍යයෙන් පට්ට අමු මිනිහෙක් ගත්තම ඌට උගෙ භෞතික අවශ්‍යතා ටික ඉෂ්ට වෙලා තියෙනවනං එන ප්‍රශ්න ටිකක් තියෙනවා.

ඒ කියන්න ඌ හොඳ සනීප කාලගුණේක හොඳ වාසස්ථානෙක ජීවත් වෙන ගමන් හොඳට කාලා බීල ලිංගික උවමනාවලුත් ඉෂ්ට කරගෙන ඉන්නවනං ඌට මහ ලොකුවට වොරි වෙන්න දෙයක් ඇත්තෙ නෑ. ඒ නිසාම තව දේවල් හිතන්න ගත්තොත් ඌට එනවා ඔය කියන ප්‍රශ්න ටික.

මම ආවෙ කොහෙන්ද?
මම ඉන්න විදිය හරිද? ඉන්න ඕන කොහොමද?
මම මැරුණට පස්සෙ යන්නෙ කොහෙද?

ආගම් බිහි වෙන්න හේතු වුණ මූලික අදහස් බිහි කරපු මිනිස්සු ඒ කාලෙට සාපේක්ෂව ඔය ප්‍රශ්න වලට උත්තර හොයන්න හිතන්න ඇති. පස්සෙ කාලෙක එයාලගෙ ෆෑන් බේස් එක විසින් ඒ අදහස් ව්‍යාප්ත කළා. ඒ අස්සෙ ඒ අදහස් ඔස්සේ ව්‍යාපාර ගොඩ නැගුණා. පූජක ව්‍යාපාර. මේ ඔස්සේ මිනිස්සුන්ට තව විදියක පාලනයක් යොදවන්න පුළුවන් කියල තේරුණ ගමන් ඒවට රාජ්‍ය අනුග්‍රහයත් ලැබුණා. ආගමික සංවිධාන බලවත් වුණා. මේ වෙද්දි ඒව විශාල ධනයක් සහිත ව්‍යාපාර බවට පත්වෙලා තියෙනවා. ඉපදෙන ඕනම මිනිහෙක් දෙමව්පියන්ගේ අනුහසින් ආගමිකයෙක් වෙලා ඉපදෙන නිසා ආගම කියන එක පොඩි කාලෙ ඉඳන්ම ජීවිතේට ගැටගැහෙන එකෙන් වළකින්න අමාරුයි. ඒ නිසාම ආගමික සේවාවන් ලබාගැනීමත්, සේවා සැපයීමත් එක්තරා විදියක පාරිභෝගිකයන්ගේ සහ සැපයුම්කරුවන්ගේ පද්ධතියක් වෙලා තියෙනවා. මේ ක්‍රමයෙන් තොර ලෝකයක් හිතාගන්නවත් බැරි තරමට මේ පද්ධතිය ප්‍රබලයි.

ඒ වගේම මේක තමන්ගෙ කැමැත්තෙන් ආගම අතහරින අය වෙත ලොකු පීඩනයක් එල්ල කරන්න තරම් බලවත් ව්‍යාපාරයක්. ඒ වගේම මිනිස්සුන්ව මෙහෙයවන්න මේ ආගමික පද්ධතීන්ට තියෙන හැකියාව නිසා තාමත් ආගමික ව්‍යාපාරවලට දේශපාලනික සහයෝගය ලැබෙනවා.

ආගමික පද්ධති කියන්නෙ ඒ තුළම ස්වාධීන පද්ධති. ඒ තුළින් සියල්ලටම පිළිතුරු තියෙනවා. බොහොමයත් පද්ධති අවුරුදු දාස් ගාණක් තිස්සේ තෙම්පරාදු වෙලා නිසා සහ පාරම්පරිකව ආගමෙන් තොර ජීවිතයක් හිතාගන්නත් බැරි තරමට මිනිස්සු ආගමීකරණය වෙලා තියෙන නිසා ඒවා ප්‍රශ්න කරන අය අඩුයි. ප්‍රශ්න කළත් ඒ හැම ප්‍රශ්නයකටම අදාළ පද්ධතිය තුළම උත්තරයක් තියෙන නිසා තවත් දීර්ඝ කාලයක් ඒවට පවතින්නත් පුළුවන්. හැබැයි ආගම් බිහි වීමේ ආරම්භක හේතු සහ අවශ්‍යතාවයන් ටික ටික සෑහෙන්න වෙනස් වෙලා. මේ වෙද්දි ආගම තමන්ගෙ මූලික දාර්ශනික ප්‍රශ්නවලට උත්තර දෙන මූලයන් විදියට ගවේෂණය කරන එක කරන්නෙ සුළු දෙනෙක්. බොහොමයක් අයට ඒක පූජනීය, ආරක්ෂා කළ යුතු, වතාවත් මගින් රැකිය යුතු දෙයක් විතරයි. එහෙම නැත්තං රස්සාවක් විතරයි.

විද්‍යාව කියන්නෙ ඒකට සෑහෙන්න වෙනස් දෙයක්. විද්‍යාව කියන එක උත්තර හොයන්නෙම වෙනස් විදියෙ ප්‍රශ්න වලට. ඒ වගේම ප්‍රශ්නෙට නිශ්චිත උත්තරයක් එනකල් ඒ හෙවිල්ල නවතින්නෙත් නෑ. ඒ නිශ්චිත උත්තරෙත් පසු කාලෙක වඩාත් සත්‍යාසන්න සොයාගැනීමකින් එළියට විසිවෙන්න පුළුවන්. ප්‍රශ්න ඇහිල්ලත් නවතින්නෙ නෑ.

දේවල්/ සිදුවීම් වෙන්නෙ කොහොමද?
දේවල් හැදිල තියෙන්නෙ මොනවයින්ද/ මොනවයින්ද?
අතීතය මොන වගේද?
අනාගතයෙ මොකක් වෙයිද?

මේ දැනට හිතුණ මූලික ප්‍රශ්න කීපයක් විතරයි. කෙනෙක් කුතුහලය මෙහෙයවන දිසාව ඔස්සේ හැමදාම අළුත් ප්‍රශ්න එන්න පුළුවන්. හැබැයි ඒ ප්‍රශ්නවලට කෙනෙක් හොයාගන්න උත්තර හිතුමතේ ප්‍රකාශ කරන්න බෑ. ඒව පදනම් වෙන්නෙ තහවුරු කල හැකි සාක්ෂි මත. ඒ වගේම එක සාක්ෂියක් මත හෝ එක ප්‍රතිඵලයක් මත තීරණය වන දෙයක් නොවිය යුතුයි. එකම තත්ත්වයන් යටතේ ප්‍රතිඵල සමාන විය යුතුයි. වෙනස් තත්ත්ව යටතේ ලැබෙන ප්‍රතිඵල පැහැදිලි කල හැකි විය යුතුයි.

ඉතිං සමහර වෙලාවට යම් ප්‍රශ්නෙකට විද්‍යාත්මක උත්තරයක් හොයන්න කෙනෙක්ගෙ ජීවිත කාලයක් ප්‍රමාණවත් නොවෙන්න පුළුවන්. කෙනෙක් හොයාගන්න මූලික දේ පසුව සාමූහිකව ගොඩනැගෙන දෙයක් වෙන්නෙ ඒක නිසයි. ඒකෙදි මේ වෙනකල් හරියටම පැහැදිලි කර නොගත් දෙයක් වෙනුවෙන් දැනට තියෙන වඩාත්ම තාර්කික පැහැදිලිකිරීම පිළිගැනෙනවා. මේක සිද්ධ වෙන ක්‍රමය ගැන මට තියෙන සාධනීය අදහස මිස ඇත්තටම සිද්ධ වෙන දේ නෙවෙයි. විද්‍යාත්මකව හිතුව කියල මිනිස්සු උත්තම වෙන්නෙ නෑ. ඉරිසියාව කුහකකම තියෙන නිසා අළුත් අදහස් ඕන තරම් නිෂ්ප්‍රභ වෙලා ඇති.

විද්‍යාවත් බටහිර පෙරදිග විදියට වෙන් කරගෙන දඟලන පිරිසක් ඉන්නවා. වෙනස් තත්ත්ව යටතේ වෙනස් දැනුම් පද්ධතීන් ඔස්සේ එකම ප්‍රශ්නයට විවිධ විසඳුම් හැදිල තියෙනව වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එකිනෙක ගැටෙද්දි ඒ විසඳුම්වලින් වඩාත් සාර්ථක එක තමයි පවතින්නේ. යම් විසඳුමක් සාර්ථක වීම කියන එක, ඒක කොයි තරම් හොඳින් මාකට් වෙනවද කියන එක මතත් රඳා පවතිනවා. දැනුම සොරාගැනීම, සැඟවීම, වෙනස් කිරීම වගේ දේවල් නිසා යම් යම් දැනුම් පද්ධතීන් ක්‍රමයෙන් බිඳ වැටිලා තියෙනවා. උදාහරණයකට අසනීපයක් හැදුණ කෙනෙක් ගත්තොත් එයා ඒ අසනීපෙට විවිධ වර්ගයේ බෙහෙත් කරනව වෙන්න පුළුවන්. ඉංග්‍රීසි වෙදකමින් පටන් අරන්, දේශීය, ආයුර්වේද, චීන ආදී වෙනස් ප්‍රතිකාර විදි ගොඩක් කරලත් හොඳ නොවුනට තොවිලයක් කරල හොඳ වෙන්න පුළුවන්.

විද්‍යාවත් එක්ක ඇරගන්න එන කට්ටිය ගන්න සුලභ ප්‍රහාරාත්මක උදාහරණයක් තමයි නිව්ටන් සහ අයින්ස්ටයින්. ගුරුත්වය පිළිබඳව නිව්ටන් ඉදිරිපත් කරපු අදහස් දැන් වලංගු නැති බවත් ඒවා අයින්ස්ටයින් විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කරපු බවත් තමයි එයාල පුන පුනා කියන්නේ. වැඩේ කියන්නෙ ඒකම තමයි විද්‍යාව වඩාත් තාර්කික සත්‍යයක් කියන්න තියෙන සාධකය. නිව්ටන් ඔහු ජීවත් වුණ 17 සියවස වනවිට තිබුණ දැනුම සහ තාක්ෂණය ඔස්සේ හිතල දේවල් ටිකක් කිව්වා. ඒව වැරදි නැහැ. අදටත් ඒ ආශ්‍රයෙන් කරන ගණනය කිරීම් වලංගුයි. හැබැයි ඔහුට සම්පූර්ණ කරන්න නොහැකි වුණ කොටසක් තියෙනවා. ඔහු ප්‍රශ්නය දිහා බලපු විදියට බලලා ඒක සම්පූර්ණ කරන්න බැහැ. ඒ දියුණු කිරීම තමයි අයින්ස්ටයින් කරන්නේ. අයින්ස්ටයින් ප්‍රශ්නය දිහා බලන විදිය වෙනස් කරල වඩාත් තියුණු පිළිතුරක් හොයාගන්නව.

ගුරුත්වය අදාළ වස්තු අතර ඇතිවෙන ආකර්ෂණයක් විදියට තේරුම්ගන්න නිව්ටන් ඒ ආකර්ෂණය වස්තූන්වල ස්කන්ධය මත රඳා පවතිනව කියල පැහැදිලි කරනවා. අයින්ස්ටයින් ගුරුත්වය තේරුම් ගන්නෙ වස්තූන් විසින් අවකාශ කාලයේ ඇතිකරන වක්‍රතාවයක් විදියට. මේ අර්ථදැක්වීම නිව්ටන්ගෙ අර්ථදැක්වීමට වඩා පුළුල්ව සත්‍යාපනය වෙනව. ඒ ඔස්සේ අනුමාන කරන සිදුවීම් පසුව ඔප්පු වෙනව. ඒ නිසාම සාපේක්ෂතාවාදය කේන්ද්‍රගත වුණ දැනුම මේ වෙද්දි පැහැදිලිකිරීම් කරද්දි වඩාත් වලංගු වෙනව. ඒක නිව්ටන්ගේ අදහස්වලම එක්තරා දිගුවක්. නිව්ටන් ප්‍රතිස්ථාපනය වීමක්ම නෙවෙයි. මේ දිගු මිනිස් ශිෂ්ටාචාරය පවතින තුරාම දැනුම සම්බන්ධයෙන් සිද්ධ වෙන දෙයක්.

නිව්ටන් සහ අයින්ස්ටයින් කියපු දේවල් තවත් තියුණු වෙමින් සහ පැහැදිලිවෙමින් පවතිනවා. ඉදිරියේදී ගුරුත්වය වගේ අදහසක් පැහැදිලි කරන්න වෙනම මූලධර්ම නිර්මාණය වෙයි. විද්‍යාව වඩාත් නිවැරදි උත්තර හොයාගනියි. කවුරුවත් නිව්ටන් හෝ අයින්ස්ටයින් හෝ හෝකින්ස් හෝ දෙවිවරු කරගෙන නැති නිසා ඔවුන් ඉතිහාසයේ ඔවුන්ට හිමි ස්ථානයේ සලකුණක් විදියට අනාගතයට ඉතිරි වෙයි. මොකද නිව්ටන් කෙනෙක් නැතුව අයින්ස්ටයින් කෙනෙක් බිහිවෙන්න තියෙන අවකාශය වෙනස් වෙනවා. පයිතගරස් කෙනෙක් නොහිටියා නම් ඊට පස්සෙ ලෝකයේ චින්තනය විහිදුන විදියම වෙනස් වෙනවා. හැබැයි ඒකෙන් අදහස් කරන්නෙ නෑ ඒ අය නොහිටියාට වෙන කෙනෙක් ඒ තැනට නොඑයි කියලා. නිව්ටන් නොහිටියා නම් සමකාලීන හෝ පසුකාලීන වෙනත් විද්‍යාඥයෙක් නිව්ටන් කියපු දේම කියන්න පුළුවන්. පසු කාලෙක අයින්ස්ටයින් කියපු දේවල් වෙනස් කෙනෙක් කියන්න පුළුවන්.

මේකෙදි තේරුම් ගන්න ඕන වෙන්නෙ 'විද්‍යාව' කියන අදහස් ටික පුද්ගලයන් මත නොරැඳෙන බවයි. ඒක ඇත්ත හොයාගන්න කරන උත්සාහයක්. ඒ උත්සාහය නතර වෙන එකක් නෙවෙයි.

ලෝකය ගෝලාකාරයි කියල මුලින්ම කියල තියෙන්නෙ පයිතගරස් කියල කියවෙනවා. හැබැයි ඒක සැක සහිතයි. පසුව ප්ලේටෝ සහ ඇරිස්ටෝටල් වඩාත් නිවැරදිව ඒක අනුමාන කරනවා. පසුකාලීනව විවිධ විද්‍යාඥයින් ලෝකයේ ගෝලීය බව පැහැදිලි කරන සාධක හොයාගන්නවා.

15 සියවස වගේ වෙද්දි යුරෝපීයයන් මුහුද තරණය කරන්න පටන්ගන්නවා. පෘතුගාලෙ කොලොම්බස් ඇමරිකාව කිට්ටුවට යනවා. ඇමරිගෝ වෙස්පුචි කියන ඉතාලි ජාතිකයා ඇමරිකාවටම යනවා. පෘතුගීසිකාර වස්කෝ ද ගාමා ලෝක ගෝලයේ දකුණට යාත්‍රා කරලා දකුණු අප්‍රිකා මහද්වීපය යටින් ගිහින් මුහුදු මාර්ගයෙන් ඉන්දියාවට එනවා. ෆර්ඩිනන්ඩ් මැගලන් අත්ලන්තික් සාගරය හරහා දකුණු ඇමරිකා මහද්වීපය යටින් ගිහින් ආයෙත් පැසිෆික් සාගරයේ පොලිනීසියානු දූපත් හරහා පිලිපීනයට එනවා. පිලිපීන දූපත් අතර ක්‍රිස්තියානිය ප්‍රචාරය කරන වැඩේ අතරෙ ස්වදේශික ගෝත්‍රිකයන් අතින් මැගලන් මරා දැමෙනවා. ඔහු මිය ගියාට පස්සෙ ඔහුගෙ නාවික කණ්ඩායමේ කපිතන්වරයෙක් වෙන ජුවාන් සෙබස්තියන් එල්කානෝ විසින් ඉන්දියන් සාගරය හරහා අප්‍රිකා මහද්වීපයේ යට කේප් තුඩුවත් බැහැ දැකලා ආයෙත් අත්ලන්තික් සාගරය හරහා පෘතුගාලෙට යනවා. ඒ ඔස්සේ ලෝකයේ වටේ යන්න පුළුවන් කියන එක ප්‍රායෝගිකව කරන්න පුළුවන් දෙයක් කියල පැහැදිලි වෙනවා.

විසි වෙනි සියවසේදි රොකට් තාක්ෂණයේ දියුණුවත් එක්ක මිනිස්සු පොළොවේ තල පෘෂ්ටයේ සීමාවෙන් මිදිලා ගුවනට ගිහින් පොළොවේ ගෝලාකාර බව නිරීක්ෂණය කළා. මූලධර්ම ඔස්සේ හෝ නිරීක්ෂණයන් ඔස්සේ දැකපු ගෝලාකාර ලෝකය ඇත්තටම ගෝලීයයි කියල ඇහින් දැක්කා.

මේ සියලු දේ බටහිර විද්‍යාවෙන් කරපු රැවටිලි ගානට දාල කතා කරන පිරිස් ඉන්නවා. ඒ අය තමන් ඉන්න භාජනේ ඇතුලෙම ඉන්න එක හොඳයි. දැනුම කියන දේට සංස්කෘතිය, ජාතිය, ආගම වගේ බේද තවරනකල් ලෝකය අස්සෙ තව පොඩි කෑලි වෙන් වෙලා තියෙන එක වළක්වන්න බෑ.

මැගලන් විසින් දැනුවත්ව හෝ නොදැනුවත්ව ලෝකය වටේ යාම හේතුවෙන් එතෙක් ලෝකය ගැන තිබුණ දැනුම වඩා නිවැරදි වුණා. විද්‍යාත්මක චින්තනය කියන පද්ධතිය ඔස්සේ ලෝකයේ දැනුම වඩාත් නිවැරදි වෙමින් තියෙන එකට සීමාවක්වත් නැවතීමක්වත් නෑ. ඕනම දැනුම් පද්ධතියක් දිගටම පවතින්නෙ විද්‍යාත්මක තර්කයට අදාළ නම් විතරයි.